زکات فطره

زکات در اسلام بر دو گونه است : 1- زکات مال  2- زکات بدن

1-   زکات مال به صورت کلی به 9 چیز تعلق می گیرد : گندم ، جو ، خرما ، کشمش ، طلا ، نقره ، شتر ، گاو و گوسفند . ( برخی موارد دیگر نیز برای وجوب یا استحباب زکات ذکر شده است . )

2-   زکات بدن که « زکات فطره » نامیده شده است و مربوط به ماه مبارک رمضان است ؛ و از آن رو به زکات فطره ، فطره گفته شده است ، که مقارن با عید فطر پرداخت می شود و همچنین « فطرت » به معنای « خلقت » است ، و چون زکات فطره ، مربوط به بدن انسان است ، به آن فطره گفته شده است .

فضیلت و اهمیّت پرداخت زکاة  فطره

زکات فطره ، دارای اهمیّت فراوانی است و بر پرداخت آن تاکید شده تا آنجا که یکی از واجبات شرعی شمرده شده است و آثار مهمی از قبیل قبولی روزه و محافظت بر سلامتی و عافیت ، برای آن ذکر شده است . از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند : هر کس که روزه اش را به کلام صالح و عمل صالح ختم کند ، خداوند روزه اش را مورد قبول قرار     می دهد ؛ سئوال شد که یا بن رسول الله ، قول صالح و عمل صالح چیست؟ فرمود : قول صالح ، شهادت لا اله الا الله و عمل صالح ، پرداخت زکات فطره است .

 زکات فطره بر چه کسی واجب است؟

1- کسی که موقع غروبِ شب عید فطر ، بالغ و عاقل است و فقیر نیست و نان خور کسی محسوب نمی شود ، باید فطریهء خود و افرادی که نان خور او محسوب می شوند را بپردازد؛ و فرق نمی کند خود او و آن افراد روزه گرفته باشند یا نه .

تذکر:

الف –   منظور از فقیر کسی است که مخارج سال ِ خود و افراد تحت تکفلش را ندارد و اگر کسب یا درآمدی دارد ، برای امرار معاش وی کافی نمی باشد .

ب- منظور از « نان خور » کسی است که در شب عید فطر از غذا و مال دیگری تغذیه می کند به گونه ای که عرفاً نان خور او محسوب شود .

2- شخص بالغی که فقیر نیست و نان خور ِ دیگری محسوب نمی شود ، فطریه اش بر خودش واجب است ، چه زن و چه مرد ؛ و کسی که بالغ نیست یا نان خور دیگری محسوب می شود ، فطریهء او بر کسی است که غذای او را تأمین می کند .

3- اگر فطریهء کسی بر عهدهء شخص دیگری باشد ( مانند فطریه زن و فرزند که به عهده مرد خانه در صورتی که نان آور خانه باشد ) ، باید آن شخص پرداخت کند و اگر پرداخت نکند بر خود این فرد چیزی واجب نیست ؛ هر چند بهتر است که در این صورت خود او پرداخت نماید .

4- انسان باید فطریهء نان خورهای خود را هر چند در شهر دیگری باشند ، کوچک باشند یا بزرگ ، واجب النفقهء وی باشند یا نباشند ، را بپردازد .

5- زنی که نزد شوهرش نیست ، اگر نان خور شوهرش محسوب می شود ، فطریه اش بر شوهرش می باشد ؛ و در غیر اینصورت ، اگر نان خور دیگری است ، فطریه اش بر آن شخص است و گرنه اگر خودش غنی است ، باید فطریهء خودش را بپردازد ؛ و همچنین است حکم فرزندان که نزد والدین نیستند .

فطریه میهمان

1-   میهمانی که بعد از غروب آفتاب ِ شب عید فطر برای صرف افطاری به منزل کسی وارد می شود ، پرداخت فطریه اش بر صاحبخانه واجب نیست .

2-   میهمانی که قبل از غروب آفتابِ شب عید فطر به منزل کسی می آید ، اگر قصد دارد که مدتّی نزد میزبان بماند ، فطریه اش بر میزبان است ؛ همچنین اگر فقط برای صَرف افطاری وارد شده باشد ، بر اساس نظر برخی مراجع فطریه اش بر صاحبخانه است . ( در این مسئله هر کس باید به نظر مرجع خویش رجوع کند )

مقدار و جنس زکات فطره

1- مقدار زکات فطره ، یک « صاع » – ( حدود 3 کیلوگرم ) – از غذای معمول و رایج هر محل ، می باشد . در حال حاضر معمول غذاهای متعارف در بسیاری از شهرها و بلاد ، عبارت است از گندم و برنج .

2- مقدار ذکر شده حداقل مقدار واجب است و هر شخصی بخواهد می تواند به هر اندازه ای خواست  بیش از آن مقدار پرداخت نماید .

3- همچنان که پرداخت اجناس ذکر شده کافی است ، پرداخت مبلغ آن نیز کفایت می کند .

4- در حال حاضر ، مبلغ فطریه بر اساس اعلام مسجد امام علی علیه السلام دانمارک 60 کرون دانمارکی می باشد .

مصرف زکات فطره

1-   مصرف زکات فطره ، همان مصارف هشتگانه زکات است ، ولی با توجه به تاکید و نظر مراجع ، هر کسی فطریه اش را برای فقرای مومن ِ محلّ خود صرف نماید .

2-   فقیری که سیّد است ، نمی تواند از غیر سیّد ، زکات فطره بگیرد ؛ ولی سیّد می تواند ، زکات فطره اش را به فقیر غیر سید پرداخت نماید .

3-   میزان در مسأله قبل کسی است که پرداخت زکات فطره بر او واجب است ؛ پس کسی که خودش سیّد نیست ولی پرداخت فطریه سیّد بر او واجب شده ( مانند شوهر غیر سیدی که همسر او سید باشد ) ، نمی تواند آن فطریه را به سید پرداخت نماید .

زمان پرداخت زکات فطره

1-   بر اساس نظر تمامی مراجع ، پرداخت زکات فطره ، در شب عید فطر تا قبل از نماز عید ، برای کسانی که نماز عید می خوانند و تا ظهر روز عید ، برای کسانی که نماز عید نمی خوانند ، کفایت می کند ؛ پس :

• افرادی که نماز عید فطر می خوانند ، باید تا قبل از نماز ، زکات را بپردازند یا کنار بگذارند .
• و افرادی که به هر دلیل نماز عید نمی خوانند ، تا ظهر روز عید ، باید زکات را پرداخته ، یا کنار گذاشته باشند .

2-   همچنان که در مسأله قبل بیان شد ، کنار گذاشتن زکات فطره جایز است ؛ اما هر گونه تصرف و تبدیل آن پول جایز نیست .

3-   اگر کسی تا ظهر روز عید فطر فطریه را نپردازد و کنار هم نگذارد ، بعد از آن بدون نیّت ادا یا قضا، آن را به احتیاط اکید ، پرداخت نماید.